Prokrastynacja w pracy, czyli zwlekanie z wykonywaniem obowiązków zawodowych

„Co masz zrobić zaraz, zrób jutro” – tak mogłoby brzmieć motto osób przejawiających skłonność do prokrastynacji. Choć większości z nas zdarza się odwlekać wykonywanie obowiązków, to w niektórych przypadkach odkładanie na później staje się notoryczną praktyką, która skutkuje odczuwaniem dyskomfortu psychicznego. Przy wykonywaniu codziennych czynności prokrastynację przejawia ok. 20% dorosłych ludzi, co oznacza, że jest to zjawisko dość powszechne. Najczęściej obserwuje się ją wśród studentów, jednak jest to również częste zjawisko u osób aktywnych zawodowo.

Prokrastynacja – czym jest?

Prokrastynacja określana jest mianem irracjonalnego przekładania pewnych czynności na później, pomimo świadomości niekorzystnych konsekwencji takiego działania, czego skutkiem jest odczuwany dyskomfort psychiczny. Prokrastynacja dotyczy takich aspektów jak opóźnianie, niezdecydowanie, brak punktualności oraz brak planowania. Zwlekanie z wykonywaniem obowiązków zawodowych jest szczególnym rodzajem prokrastynacji, które prowadzi często do obniżenia wydajności i efektywności pracy. W konsekwencji może przynieść straty dla organizacji, ale również dla samego pracownika. Osoba prokrastynująca w pracy celowo angażuje się w czynności niemające związku z obowiązkami zawodowymi, jednak nie jest to intencjonalne działanie mające na celu szkodzenie pracodawcy.

Przyczyny prokrastynacji

Choć prokrastynację można analizować na poziomie zachowania, to uzasadnione jest traktowanie jej jako względnie stałej cechy osobowości. O słuszności takiego podejścia świadczyć może genetyczne uwarunkowanie prokrastynacji.  Jeśli chodzi o cechy osobowości, prokrastynacja najsilniej związana jest z niską sumiennością i wysoką impulsywnością. Wśród przyczyn występowania prokrastynacji wymienia się także takie czynniki jak problem z samoregulacją i motywacją, niskie poczucie własnej wartości i skuteczności, perfekcjonizm oraz samoutrudnianie.

Czynniki zapobiegające prokrastynacji w miejscu pracy

• Dawanie poczucia, że zadania które pracownik ma wykonać są potrzebne i ważne dla organizacji. Narzucanie obowiązków bez możliwości negocjacji może skutkować niechęcią  w stosunku do pracy i w efekcie sprzyjać prokrastynacji.
• Wzbogacenie obowiązków zawodowych pracownika. Przyczyną zwlekania z wykonywaniem obowiązków zawodowych może być monotonna praca.
• Właściwy przepływ informacji między pracownikiem a kadrą kierowniczą , dotyczący jakości wykonanej pracy.
• Autonomia pracy. Swoboda w wykonywaniu zadań nie tylko obniża skłonność do prokrastynacji, ale także sprzyja motywacji wewnętrznej, wydajności oraz buduje lojalność wobec pracodawcy.
• Ograniczenie presji czasu. Paradoksalnie wykonywanie zadań pod presją czasu może negatywnie wpływać na zaangażowanie w wykonywane zadania oraz prowadzić do pogorszenia samopoczucia i zdrowia psychicznego. 

Prokrastynacja – czy może przynieść pozytywne rezultaty?

Prokrastynacja najczęściej wiąże się z negatywnymi konsekwencjami dla pracownika i organizacji, jednak czy dzieje się tak zawsze? Okazuje się, że w niektórych przypadkach odwleczenie wykonania zadania do ostatniej chwili pomaga wykorzystać pełen potencjał i mobilizuje do efektywniejszej pracy. Jest to szczególny rodzaj zwlekania, tzw. prokrastynacja pozytywna. Osoby angażujące się w czynności niezwiązane z pracą, redukują w ten sposób negatywne emocje i ostatecznie są w stanie wykonać powierzone im obowiązki. Pokazuje to, że należy indywidualnie traktować przypadki osób przejawiających skłonność do odkładania na później, gdyż prokrastynacja nie zawsze jest zjawiskiem jednoznacznie negatywnym.

Źródła:

Bartczak, A., Wontorczyk, A., Strzelecki, M., & Banaś, M. (2018). Prokrastynacja zawodowa jako forma ekologii pracy i jej współczesne uwarunkowania. Czasopismo Psychologiczne, 24(2).

Hammer, C. A., & Ferrari, J. R. (2002). Differential incidence of procrastination between blue and white-collar    workers. Current Psychology, 21(4), 333-338.

Metin, B. (2018). Measuring procrastination at work and its associated workplace aspects.

Steel, P. (2007). The nature of procrastination: a meta-analytic and theoretical review of quintessential self-regulatory failure. Psychological Bulletin, 133(1), 65.

Steel, P. (2010). Arousal, avoidant and decisional procrastinators: Do they exist?. Personality and Individual Differences, 48(8), 926-934.

Agnieszka Aksjonów