Uprzedzenia oraz formy dyskryminacji w miejscu pracy
Uprzedzenia i dyskryminacja są obecne w każdym zakątku świata. Przejawiają się one w najróżniejszych formach i mogą dotyczyć każdego aspektu naszego życia, również tego związanego z naszą pracą. Czym są w takim razie uprzedzenia? Są to negatywne bądź wrogie nastawienia do innej grupy ludzi, opierające się wyłącznie na ich przynależności do danej zbiorowości. Biorą się one między innymi ze strachu przed obcymi i nieznanym, a także z niewiedzy. Mogą być one połączone z dyskryminacją – nieusprawiedliwionym i krzywdzącym działaniem skierowanym przeciwko członkowi/członkom danej grupy z powodu przynależności do niej. Dyskryminacja pojawia się w wielu obszarach, takich jak płeć, wiek, niepełnosprawność, religia, orientacja seksualna, pochodzenie etniczne lub rasowe czy też poglądy polityczne bądź przekonania. Może przybierać formę bezpośrednią – w momencie gdy osoba jest traktowana gorzej niż inna znajdująca się w podobnej lub tej samej sytuacji ze względu na jakąś przesłankę ( zachowanie celowe) bądź pośrednią – gdy pozornie neutralne kryterium sprawia, że występują niekorzystne dysproporcje w zakresie nawiązania do warunków zatrudnienia (np. wysokość wynagrodzenia), awansów itp.
Najczęstszymi formami dyskryminacji w miejscu pracy są dyskryminacja ze względu na wiek – osoby poniżej 55 roku życia są chętniej i częściej przyjmowani do pracy, niepełnosprawność – między innymi nieprzystosowane warunki otoczenia zewnętrznego ale także bariery organizacyjne i społeczne. Również częsta jest dyskryminacja ze względu na płeć. Obecnie nadal utrzymuje się dysproporcja w otrzymywanych wynagrodzeniach, a także liczba stanowisk zarządzających, które w większości zajmują mężczyźni. Kobietom częściej odmawia się awansów czy też zatrudnienia między innymi ze względu na możliwość zajścia w ciążę. Innym przejawem dyskryminacji ze względu na płeć jest molestowanie seksualne. Często przybiera ono formę szantażu „coś za cos” ( sprawcą najczęściej jest pracodawca, przełożony, osoba będąca wyżej w hierarchii ) bądź stwarza nieprzyjemne warunki pracy – inicjatorem takich zachowań może być również współpracownik. Dotyka ono zarówno kobiet jak i mężczyzn, jednak w przypadku płci żeńskiej jest dużo większe.
Według Kodeksu Pracy (art. 183a § 5 pkt 1) przejawem dyskryminacji jest również działanie polegające na zachęcaniu innej osoby do naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu lub nakazaniu jej naruszenia tej zasady. Działania te mogą przybierać formę milczącego przyzwolenia na dyskryminację ale także stosowania gróźb wobec pracowników czy wydawania poleceń bądź też do nakłaniania do określonego zachowania wobec konkretnej osoby, grupy.
Co ciekawe, wyróżnia się również trzecią formę dyskryminacji – dyskryminację pozytywną. Od pozostałych form różni się ona intencją, albowiem nie ma na celu wykluczenia kogokolwiek, a jedynie wyrównanie szans grupy traktowanej nierówno.
Jak się zachować gdy w miejscu pracy spotykamy się z dyskryminacją wobec nas bądź kogoś z otoczenia? Możemy zwrócić się do sądu pracy i walczyć o odszkodowanie lub też przywrócenie do pracy (jeśli w wyniku dyskryminacji pracownik został zwolniony). Możemy również złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy – inspektorat wówczas przeprowadza postepowanie wyjaśniające. Kodeks Pracy ustanawia również zakaz represji wobec pracowników, które występowały przeciw pracodawcy na drodze sądowej. Przede wszystkim powinniśmy za każdym razem reagować, zachowania o charakterze dyskryminacyjnym mają miejsce każdego dnia i to od nas zależy czy będziemy na nie przyzwalać czy działać przeciwko nim.
Nina Sokołowska