Różnice w komunikacji ze względu na płeć i ich wpływ na pozycję w miejscu pracy
Styl językowy to zbiór kulturowo wyuczonych sygnałów, za pomocą których nie tylko komunikujemy, co mamy na myśli, ale także interpretujemy zachowania innych i oceniamy siebie nawzajem jako ludzi. W jego skład wchodzi nie tylko treść wypowiedzi, ale również jej okoliczności, tempo i ton głosu czy długości odstępów między zdaniami. Sposób, w jaki mówimy jest kluczowy i różni się w zależności od osoby, ponieważ używanie języka jest wyuczonym zachowaniem społecznym. Amerykańska socjolingwistka Deborah Tannen, która od 1974 roku prowadzi badania nad tym, jak sposób, w który posługujemy się językiem kształtuje nasze relacje, mówi jasno: na to, jak mówimy i słuchamy, głęboko wpływa między innymi doświadczenie kulturowe. Nie powinno więc dziwić, że, analizując komunikację w miejscu pracy, należy brać pod uwagę nie tylko czynniki kulturowe, takie jak kraj lub region pochodzenia oraz wpływ pochodzenia etnicznego, ale również płeć rozmówcy. Kobiety - podobnie jak ludzie, którzy dorastali w innej kulturze czy środowisku – są często nauczone innych stylów mówienia niż mężczyźni, co może sprawiać, że wydają się mniej kompetentne i pewne siebie niż są w rzeczywistości.
Początki
Jak większość zachowań społecznych nasz sposób komunikacji również ma swoje korzenie w dzieciństwie. Z reguły w młodym wieku mamy zwyczaj spędzania czasu z osobami tej samej płci. W ten sposób wykształca się pewien schemat – dziewczynki w swoich relacjach koncentrują się na pogłębianiu jej poprzez rozmowę czy powierzanie sekretów. Zazwyczaj trzymają się w mniejszych grupach i lubią mieć „najlepszą przyjaciółkę”. Zbyt pewne siebie dziewczynki bywają odtrącane, ponieważ od dziecka uczone są skromności. Chłopcy natomiast najczęściej skupiają się na statusie i pozycji w grupie, w której nie każdy jest równy. Znaczenie dla nich ma to, kto będzie liderem, a to z kolei wiąże się z naturalnym wydawaniem rozkazów i chwaleniem się swoimi umiejętnościami. Oczywiście nie jest to zasada, lecz najczęstszy sposób zachowania kreujący różnice w sposobach komunikacji i nawykach mówienia, który w przyszłości przenoszony jest do miejsca pracy.
Różnice
Zarówno mówcy, jak i słuchacze różnią się pod względem wrażliwości na subtelne niuanse pojawiające się w rozmowie i ogólną społeczną dynamikę. Mężczyźni przywiązują uwagę do rozkładu sił i zabezpieczania swojej pozycji, która z niego wynika. Kobiety częściej zwracają uwagę na całokształt relacji, dbając o samopoczucie innych i próbując się nie wyróżniać. Są też bardziej skłonne do umniejszania swoich osiągnięć, jak pokazało badanie przeprowadzone przez psycholog Laurie Heatherington, w którym grupa 100 studentów miała spróbować przewidzieć jakie oceny otrzymają pod koniec semestru. Połowa z nich wiedziała, że ich odpowiedzi będą publiczne, a druga, że pozostaną anonimowe. Wyniki pokazały, że więcej kobiet niż mężczyzn przewidywało niższe oceny dla siebie, jeśli publicznie podawały swoje prognozy. Jeśli jednak odpowiadały prywatnie, przewidywania były takie same jak mężczyzn - i takie same jak ich rzeczywiste oceny. Badanie to pokazuje, że to, co często jest postrzegane jako brak pewności siebie u kobiet - przewidywanie dla siebie niższych ocen - może odzwierciedlać nie faktyczny poziom pewności siebie, a wyuczony mechanizm zachowania mający na celu niewydawanie się zbyt dumnym i chełpliwym.
Deborah Tannen podkreśla, że nawet wybór zaimka może determinować naszą pozycję w miejscu pracy. Mężczyźni częściej mówią o swoich dokonaniach używając zwrotu „ja…”, podczas kiedy kobiety posługują się zaimkiem „my…” – nawet, jeśli dotyczy to pracy wykonanej przez nie same. Jedna z badanych wytłumaczyła to zachowanie tym, że nie chciała przypisywać sobie zasług za wykonanie całego projektu, bo byłoby to uznane za chwalenie się.
Kolejnym przykładem różnic w komunikacji jest zadawanie pytań. Przykładowo, statystycznie o wiele więcej kobiet niż mężczyzn pyta o drogę, gdy nie są jej pewni. To tylko jeden przypadek - obok wielu innych zbadanych przez naukowców - w którym mężczyźni są mniej skłonni do zadawania pytań niż kobiety. Dzieje się tak, ponieważ są oni nauczeni, że ukazanie niepewności w jakiejkolwiek kwestii jest równoznaczne z pewnego rodzaju kompromitacją. Jest to bardzo szkodliwe, ponieważ mamy w zwyczaju oczekiwać od innych osób tego samego rodzaju zachowań, co nasze. W ten sposób osoby zadające pytania na przykład na spotkaniu są postrzegane jako mniej kompetentne czy wręcz ignoranckie.
Rola menedżera
Istnieje wiele przykładów różnic w komunikacji ze względu na płeć, od przyjmowania krytyki do używania słowa „przepraszam”. Niestety, nie istnieje jeden słuszny sposób zapewniający wszystkim inkluzywność. Stosowanie danego stylu mówienia będzie się różnić w zależności od sytuacji, kultury firmy, relatywnej rangi mówców, ich stylów językowych oraz wzajemnych interakcji tych stylów, dlatego wśród menedżerów tak ważna jest umiejętność dostrzegania działania i siły stylu językowego, aby upewnić się, że ludzie, którzy mają coś wartościowego do powiedzenia, zostali wysłuchani. Ci, którzy rozumieją dynamikę stylu językowego, mogą opracować bardziej adaptacyjne i elastyczne podejście do prowadzenia lub uczestniczenia w spotkaniach, mentoringu, rozwijania kariery innych osób czy oceniania wyników. W miarę jak miejsce pracy staje się coraz bardziej zróżnicowane kulturowo, a biznes staje się bardziej globalny, menedżerowie muszą dbać o płynność interakcji i dostosowywanie sposobu mówienia do swoich rozmówców.
Agata Butkiewicz